Našindos katar i violenca, mekljam i India akana 1000 berša thaj aresljam andi Evropa. Kado vbaro našibe čhordjas amare manušen thaj kerdjas len jekh grupa bi themesko, prezento ande savore thema thaj diskriminisarde pe sasti phuv. Andi Bulgaria andjam neve tehnologie vaši buki le sastrjesa, andjam vastenge bukja, bikinipe, sastjaripe thaj neve forme artake. Ame aviljam ande jekh spirito lačhimasko thaj solobodimasko thaj dživisardjam khetanes averenca kaj sas pašal amende, verver averendar kaj avile te thon pes opral, te čoren, te buxljaren i violenca thaj te keren marimata.
Sa kadalenca, ame arakhljam bikamipe thaj violenca. Amaro slobodipe sas telal biagoreski dar: I Bulgaria kerdjas amen sar sklavurja, čhudinjas amen andar amare khera, liljas amare čhaven, paruvdjas amare anava, manglja te khosel amari čhib, kultura thaj religia; na mekle te keren pes prandemata maškar e roma thaj e gadže, phangle amaro čačipe ko voto, peravde amare organizacije, phangle orsavo zumavipe te organizisaras amen politikanes, kerde amen jekh loko targeto vaš e fascisturja, rasisturja, komunisturja thaj oligarhja, thaj e aver bilačhimata kaj avile katar o paruvipe le politikako thaj le ekonomiako phangle amaro dživipe thaj phiravdepes amenca sar kana na sam, te na ovel amen avutnipe.
De katar o Xoraxano Thagaripe, godisardjam pal o slobodipe, pal amaro čačimasko than ande administrativo organizacia. Pokindjam takse, samas e maj lačhe bukjarne ando angluno kotor le 19-to šeliberšesko ando Sliven. Kana i Bulgaria aresli jekh independento them, le alosarimasko zakono andar o berš 1901 phangljas amare alosarimaske čačimata. Amari politikani zor sas peravdi didos maj dur xoxavimata thaj dar. Phiravde pes amenca sar kana samas nacionalisturja ekstremisturja kaj šaj vazden marimata thaj kaj daraven o integriteto le Bulgarikane phuvjako.
Vi kana sas kadja, organizisardjam amen thaj aresljam te keras len te len jekh decizia kaj te mekel amen te ovel amen čačipe ko alosaripe. Kadala iventurja dine amen godi thaj zor te keras jekh politikano miškipe pal o Jekhto Baro Maripe kaj sas džutisardo katar o Šakir Pašov. Les sas les jekh strategia thaj jekh politikani vizia, kerdja strukturalo baze thaj ljas lačhe inicijative te zorjarel amari pozicia. Ando berš 1946, o Pašov areslo o angluno Rom membro ando parlamento ando Baro Kidipe le Manušengo.
Mardjam amen vaš amaro slobodipe thaj le temesko slobodipe, vi kana i Bulgaria na phiravdjas pes amenca sar trebal. O Dujto Baro Maripe sas o maj učo punkto pal amari dukh thaj bibaxt. Ando Auschwitz amare phure marde pes le zorenca SS thaj dîldjarde lengo mudaripe. Amare manuša andar o Sliven kidine pes khetanes le bukjarnenge uniasa thaj but andar amare maj lačhe manuša dine andre ando Miškipe kontra e fascisturja thaj mule sar partizanurja. O Pašov sas bušalo ande jekh koncentracijako kampo katar e komunisturja ando berš 1949 thaj sas mudardo sigo pal kodo. Pal o Dujto Baro Maripe i Bulgaria prindžardjas o Holokausto, ama na prindžardjas le romen sar viktime le mudarimaske. Vi kana i Bulgaria sas khetanes le Germaniasa thaj kerdjas zakonurja kontra amende, na prindžardjas o Holokausto kontra amare manuša vaj te pokinel tributo vaš e milionurja roma kaj mule. Ando than kadalesko, sikavdjas ignoranca thaj biagoresko opresia kontra amare manuša ande verver forme.
Verver averendar, ame na aresljam te mudaras. Ande amari dukhavni historia sas amen šansa te alosaras e arme thaj te mudaras vaš amaro slobodipe, sar kerde aver manuša. Verver averendar, amen na čhordjam nijekhdata o rat avere manušengo kerindos maripe vaj terorismo; ni mekljam amen nijekh data vaj te las amaro them. E mudarimaske instinkturja e averenge na kerde amen te aresas te mudaras. Sastivrjama sas amen maj lačhi vizia pal o manušipe, kamljam o dživipe thaj o biphanglipe thaj ačhjas maj dur kon sam: barikane thaj slobodo, na te ovas anavjarde averendar, ama amendar.
Ame mardjam amen vaš inklusivno politikane thaj ekonomikane institucie. Ando berš 1947 kerdjam o Romano Teatro, ando berš 1948 kerdjam amaro angluno džurnalo, Romano Glaso thaj pal kodo putardjam asociacije thaj nacionalo kongresurja kaj sikaven amari politika. Amare phure, marindos pes vaš o slobodipe, organizisarde o Angluno Romano Lumjako Kongreso pašal i Londra ando berš 1971. Ande jekh vrjama maj phari de sar avdives, lengo maripe vaš o slobodipe andjas amenge amaro anav, flago thaj himno. Maj anglal mangle o slobodipe katar i skalvia kaj si ande amari godi, džanindos ke trebal te maras amen vaš amaro independento “godjako spirito”. Katar o berš 1989 dži ando 1997 kerdjam organizacije kaj magen te aresen ande themeski politika phiravde katar o Peter Georgiev, o Vassil Caprazov, o Manuš Romanov, o Vassil Danev, o Milčo Russinov, thaj but aver kaj avilje pale lende. Sa kadalenca, amaro them astardjas jekh kampania te keren asimilacija zorasa thaj te na mekel te putaren pes etnikane politikane partidurja. Amare mangimata te aresas ande alosarimata sas čhudine palpale, ande kadaja vrjama e pertidurja mekle amen te keras akcija telal lengo kontrolo te šaj keren so kamen amare politikane zorasa.
Pašal kado kerdjam neve politikane partidurja, sar si i Demokratikani Unia le Romengi phiravdi katar o Manuš Romanov (maj palal MP) thaj neve parlamentoske membrurja sar si o Sabi Golemanov thaj o Peter Alexandrov. Vi kadja, kadala glasurja sas te alosaren kana mangen te oven lile katar e šerutne politikane partidurja vaj te oven dine avri andar o publikano vaj politikano dživipe. Te na phagerel pes maj palal amaro alosarimasko voto kerdjam jekh nacionalo unifikacia andar maj but partidurja. O Vasil Čaprazov sas o šerutno katar i konferencia pal o khetanipe ando berš 1992 thaj ando 1993 kadala eforturja gele maj dur vaš jekh nevi iniciativa phiravdi katar o Peter Georgiev. Kadala eforturja sas len sar skopo i protekcija katar amaro politikano slobodipe thaj te keras prevencia katar i politikani presia avere pardidurjengi thaj katar i violenca kaj barili maškar e politikane partidurja. Ando berš 1999 samo o Dimitar Dimitrov andar o Bulgarikano Socialistikano Partido areslo deputato ando nevo parlamento.
Ande sa kodoja vrjama, o guverno naštisalo te del lačhe politike thaj institucionalo maknismurjakaj te ovel len politikano mandato, kapaciteto thaj resurse vaš amari participacia thaj lilja decizie ande amaro than. Xasardjas kana kerdjas maškar e departamentuja o Konsilo vaš Etnikane Problemurja, sovo maj palal paruvdjas pes ande maškar administrativno Konsilo pal Socialo thaj Demografikane Bukja. I Unia vaš Demokratikane Zora (UDŽ) alosardo ko guverno ando berš 1996, dinjas avri jekh nevo statosko proceso pal e romane pučimata, o Nacionalo Konsilo pal Etnikane thaj Demografikane Bukjako Konsilo le Ministrongo. Kado sas aver xasaripe soske na sas les jekh klaro mandato thaj impakto. Soske sas i politikani kriza ando berš 1996-1997, nijekh andar amare kadidaturja na sas alosardo. (O Assen Hristov katar o UDZ areslo deputato paruvimasko ando berš 1998.) Similaro praktike vaš i politikani ekskluzia thaj tikenismo gele maj dur vi palal o akceso ande EU thaj publikane decizie pal amende sas lile maj dur bi amaro, bičačimasko.
I maj bari bibaxt andi katar kadala paruvimata zorjardjas amari determinacija te džas maj dur khetanes. Kerdjam neve bare forme thaj organizisardjam amen le šerutnenca sar si o Peter Kostov, Toma Tomov thaj leski partido “Roma” thaj avera. Ano 1998 bers i Partido “Euro Roma” ikljislji phiravdi karar o Cvetelin Kancev. O Kiril Rashkov putardjas o Partido “Slobodo Bulgaria” phiravdi katar o Angel Raškov, jekh bari organizacija pokindi katar e roma thodjas i baza katar e lokalo alosarimata ano 1999 bers. Gova sasa jekh nacionalo organizacia kaj sas lan 3386 delegaturja thaj 205 municipalo organizacie. Sa kadja sas jekh demonstracija ke šaj organizisaras amen bi te ovas džutisarde avrjal thaj saj te sikavas amari zor ande jekh lačho modo. Ando berš 1999 inkliste aver romane partidurja sar si o Partido vaš o Demokratikano Progreso phiravdo katar o Ramadan Rashid, i Unia vaš o Demokratikano Barjaripe phiravdi katar o Ivan Kirov, o Bulgarikano Partido “Avutnipe” phiravdo katar o Sabi Golemanov, i thaj o Politikano Partido Demokratikano Phiripe phiravo katar o Ivan Kostov. Kadala neve politikane glasurja daravde o akanutno statuso le politikako thaj vaš kado motivo e šerutne partidurja ande andre neve tehnike te inkaren amare manušen telal xoxavne kriminalo akuzacije.
Kontra kado fakto, ando berš 1999 liljam maj but de 280 thana ande municipalo konsilurjathaj lačhe pozicije ande but municipalo konsilurja. Sas alosarde maj but roma sar šerutne gaveske/foroske – majbut katare 400 roma astarde bari zor ane administracija. Aresljam jekh vašno faktoro ande politikano barjaripe le forosko. Kadaja sas jekh vrjama kana inkliste but evangelikane khangerja. Sar vi amari politikani ekskluzia, vi amare khangerja sas dine avri andar i principalo khangeri thaj na sas len aver opcija, samo te keren pesko than, te alosaren peske pastorja, te vazden neve khangerja thaj te keren ljengere romane khangera. Kadala nevimata dine amen vast te vazdas amaro maripe vaš o slobodipe pe neve učimata andi Bulgaria, Evropa thaj ande sasti lumja.
Pe kado drom inklisto jekh modelo kaj ačhardjas amaro politikano barjaripe: 1) anglal e alosarimata, e šerutne politikane partidurja kerde peske satelito organizacije ande amare komunitete te šaj kinen amare voturja ande jekh organizisardo modo; 2) phende amare manušenge ke si te keren paruvimata thaj si te den pozicie ama te das lenge amare voturja; 3)paše ke alosarimata, e partidurja thode bilačhes amare kadidaturja ande thana kaj našti alosaren pes; 4) mekle bi opciako, amare manuša aresle te oven kontrolisarde, ande paše thaj thode ande korupcia; 5) ando dives le alosarimatengo, e partidurja kerde politikani violenca, ande paramilitaro grupurja thaj policijake zora, statoski media te sikaven amen sar benga, te anen dovada vaš i sistemikani korupcia thaj te peraven amare voturja; 6) thaj pal e alosarimata, na sas te ovel nijekh responsabiliteto, samo ačharipe dži ke akalaver alosarimata.
Kado modelo areslo jekh darano cerko vaš amari politikani ekskluzia thaj i situacija pharili vi maj but soske kado andjas bilačhipe thaj bikamipe karing amare manuš. E ksenofobo nacionalisturja thode e rome sar došalo buzno ando xasaripe le statosko thaj le societetako thaj le ekstremisturjengo kaj buxljaren i xoli. O Miškipe vaš e Čačimata thaj Slobodimata (Partido phiravdo katar e Xoraxane) andjas vi maj phare modelurja, kerdas eksploatacija amare voturja that amari zor bi te keren buki amare manušenca, specialo ande thana kaj na si xoraxane manuša. Te šaj te na meken amare manušen te alosaren e rivalo statoske partidurja, von thode pesko autoriteto anglal thaj gelde e alosarimaske sekcije sar maj dur katar e romane komunitete, bi te ovel publikano transporto thaj kerde kadja kaj i policia te na mekel amen te džas ke neve alosarimaske sekcije.
Amari historia sas dukhavni, de katar o murš, i džuvli, o čhavo save aresle andi Bulgaria akana 1000 berša dži ke kodola kaj marde pes vaš amaro slobodipe thaj barjaripe. Sikavdjam kaj sam marditorja vaš slobodipe, marditorja te arakhas kon sam thaj kon mangas te ovas thaj so mangas te keras. Kontra o bičačipe, si amen sukceso, sam kreativno, bukjarne, but džangle, kontra o xamipe thaj zorale; sam barikane manuša, barikane roma thaj barikane bulgarurja. Ame sikavas amaro respekto vaš amare phure thaj purane, kamas amare čhaven thaj familijen, keras buti zorales, dživas bixamimasko pašal aver manuša thaj maras amen maj dur vaš amaro slobodipe te šaj ačhjas kon sam – barikane thaj slobodo – thaj na definisarde averendar. Kontra savore bilačhimata arakhljam modurja te dživas thaj te inkljas anglal. Maj but de sar kado, vazdinjam amari zor thaj adaptisardjam amen (mobiliteto, čhib, džanimata, sigo kulturalo xakjaripe thaj antreprenorialo mentaliteto) kaj kerdjas amen maj zorale palal sa so nakhljam.
Opral e diference, ame sam jekh poporo, jekh nacia. O dukhavno nakhlo vaxt phagerdjas amen ande verver grupurja thaj rigjardja amen pal e romane dialekturja, religie, thema, phuvja ande thema thaj gadžikan čhibja. Sa kadalenca, ame sam jekh poporo, sam kotor andar sajekh maripe thaj trebal te kidas amen thaj te bešas zorale kontra e bičačimata thaj kontra e manuša kaj phandaven amare muja.
Amaro diversiteto si barvalipe. E maj bare nacije le lumjake si len sar baza e ververimata, na e sajekhimata – e USA, i Germania, i Franca, i Spania thaj Italia. Kadala thema xakjarde sar keren pes le šerutnimaske koalicije. E madžoritarurja thaj e minoritarurja si reprezentisarde ke maj uče nivelurja le nacionalo guvernoske thaj e verver grupe si dikhle sar pakivale membrurja le nacionalo familijake. Vi kadja, but aver nacije sas phandade katar e elite katar jekh partikularo etnikano grupo, kaj phangljas o muj averengo vaš i politikani zor. Kado geldjas ko scesionismo, ko baro maripe thaj ko etnikano khoslipe.
E roma si so i Bulgaria thaj i Evropa mangel te ovel, jekh komuniteta verver thaj khetani kaj vazdel pes ande jekh kosmopolito vizia vaš i kooperacia. I Bulgaria si vi amari. Ame sam i Bulgaria thaj sam kathe te bešas. Aver siklile thaj inke šaj sikljon amendar pal i mediacia le konfliktoski, arakhindos verver modurja te nakhas e krize thaj čororipe, dživindos ande harmonia thaj sastjarindos amaro naturalo than thaj paruvindos amen ke neve situacije. Si amen jekh khetano maripe vaš o slobodipe. Kodola so mangenas te len o slobodipe le Bulgariako ( e fascisturja, e nevenazisturja, e ksenofobo populisturja thaj e oligarhurja) vazden pes palem. Ame trebal te maras amen khetanes vaš o slobodipe ande Bulgaria.
Avdive si amen jekh motivo te ovas barikane sostar sam i maj bari minoriteta andar i Bulgaria thaj andar i Evropa. Andar amare phure thaj purane aresljam i maj bari etnikani minoriteta opra o kontinento. Amare phure, amare heroja sikavde amenge o drom: te maras amen te ovas slobodo te phenas kon sam, savrjama gata te das dumo vaš jekh romano zoralo poporo. Te dživasas ande jekh korkoro them sas te ovas jekh maj bari populacije de sar 20 andar 27 thema le Evropake Uniake: Austria, Belgia, Bulgaria, Kroacia, Cipro, i Čehikani Republika, Danemarka, Estonia, Finlanda, Grecia, Uungara, Irelanda, Latvia, Lituania, Luxemburgo, Malta, Portugalo, Slovakia, Slovenia thaj Švedo.
Sa kadalenca, amaro guverno sikavel ke sam maj cira sar ando realiteto, na respektisarel amen sar roma. O numero amare manušengo sas tiknjardo ande savore ginavimata andar i Bulgaria dži avdives, ekscepcija kerel o berš 1975 kana sas len politikane motivurja. Kado numero paruvdilo katar jekh ginavipe avereste bi te over nijekh zumavipe projektisardo thaj kadaja buki anel seriozo gridža kaj e autoriteturja na sas kapabilo te len samate kado. Biš milja roma sas ginavde ando berš 1884; 89.549 ando 1900; 98.451 ando 1920; 134.844 ando 1926; 149.385 ando 1934; 170.011 ando 1946; 197.865 ando 1956; nijekh ando 1975; 523.519 ando 1980; 550.000 ando 1992; 370.908 ando 2001; thaj 325.343 ando 2011.
Džanas kaj amaro numero si dujvar maj baro de sar ando palutno ginavipe kaj phenel kas sam 325,343 manusa. Paš kado, 10% andar sasti populacija na deklarisarde pengi etnia ko palutno ginavipe, vi but andar amare manuša. Kadalatar xakjardjam soske o guverno kerel kado. Kana o ginavipe sikavel amen maj cira de sar sam, aver si te len amare resurse (publikane fodurja, guvernoske pozicije) thaj si te keren buki lenca kontra amende. Kado si vi palo o maripe kontra i sistemiko korupcia. Amare publikane fondurja si xasarde soske e statistike si xoxavne thaj na sikaven kaj si a čače probleme thaj kas trebal maj but publikano džutimos. Kadaja buki na-i lačhi andar amaro theme thaj andar leske manuša.
O guverno kerdja but bariere te uštjavel amaro slobodipe te ovas andre thaj te phenas kon sam. E palutne ginavimata na mekle e rome te phenen slobodo pesko etnokulturalo identiteto. E autoriteturja pal e statistike na kerde mekanismurja rodimaske te šaj den amenge šansa te deklarisaras slobodo amaro identiteto thaj na lile lačhe masure vaš i protekcija le datengi. Ando than, e date vaš e etno kulturalo karakteristike sas lile samate butivar te den amen avri thaj te kerel maj dur amare manušen kriminalurja, i minoriteta kaj si maj diskriminisardi ande sasto them. Samas inkerde avrjal e konsultacije kana kerde thaj testisarde e pučimata pal o ginavipe, kana definisarde e klasifikacije vaj kana kerde projekcia pal e statistikane rezultaturja. Sa kadja, na samas thode ande strukture kaj keren o ginavipe. Samas ginavde maj dur katar e gadže kaj butivar na si sensibilo thaj si len jekh subijektivo godisaripe pal i etnia thaj save butivar našen katar e romane komunitete “phares te arakhes len” vaj ginaven samo jekh kotor andar amare manuša.
Amare date sas sistematično lile ande jekh šel berša te keren politike thaj legislacija kontra e roma. E date andar e oficialo ginavimata na-i korekto thaj kompleto, specialo kana komparisaras len avere datenca andar e bioficialo “garavde ginavimata”. Ando berš 1980 o Ministro vaš Andrutne Bukja organizisardjas jekh kasavo ginavipe te ginel le romen thaj registrisardja 523,519 roma. Garavde ginavimata maj kerde pes duj dromar, jekh ando berš 1989 registrisarde 576,927 roma, andar savende jekh paš phende ke si xoraxaja thaj aver kerdjas pes ando berš 1992 kana registrisarde pes karing 550,000 roma. Kana kadala gina sas maj paše ko čačipe, o skopo kadale ginavimatengo na sas klaro thaj but roma daranile ke lenge date si te oven thode ande bilačhe bukja.
Pal o palutno ginavipe, ando 2011, o Nacionalo Instituto pal i Statistika (NIS) phendjas kaj e date pal i etnia sas “bari manipulacia”. Kadaja buki geldjas ki decizija e Anglune Ministroski ando 2014 te del avri e šerutnjan katar o NIS, i Reneta Indžova soske phendjas kaj o ginavipe na andjas klaro thaj kompleto date pal e roma, jekh barjaripe kaj samo andjas maj but dar thaj bipakiv maškar e roma vaš e šerutne le ginavimaske. Paš kado, i xoli kontra e roma kaj si dikhli normaloandi media thaj e političarja kaj si ksenofobiko thaj nacionalisturja dine maj but zor le statos te kerel akcije kontra e roma.
E stereotipurja, e predžudekate thaj i diskriminacija kerde but anadar amare manuša te phenen ke si xoraxaja vaj bulgarurja kaj si maj but thaj si dominanto kothe kaj dživas. Ande jekh kadavo konteksto thaj pal o naturalo barjaripe amare numerosko, amare manuša si daravde te len kotor slobodo thaj te phenen putardes savi etnia si len. Ko ginavipe andar o 2011 karing 200.000–400.000 andar amare manuša phende kaj si xoraxaja vaj bulgarja, specoalo ande getourja le romenge sar si o Pazardžhik thaj i Stolipinovo thaj i Mahala Hadjihasan. Amare manuša andar kadala thana si len but phare kondicije, bi funkcionalo školengo vaj šajmata bukjake thaj bi te ovel len akceso ki elektrika vaj ko tatipe ando ivend. Varesave andar amare manuš alosaren te phanden pes grupenca kaj si dikhle maj mišto, vi kana butivar na mangen čačimaste te na prindžaren peski etnia.
O ginavipe le manušengo thaj le kherengo ando 2021 si jekh oportuniteto andar amende te ovas maj bare, te las anglal thaj te das maj but dumo. I Bulgaria nakhel andar o maj kritično pučipe. Si i Bulgaria slobodo? Si slobodipe te na ovas e sklavurja le predžudekatenge thaj le rasismoske? Mangas i Bulgaria te ovel slobodo. Pakjas kaj andi Bulgaria šaj te ovas slobodo te ovas kon sam. Sa kadalenca, e Bulgaria trebal te arakhel maj lačhe droma. Na vakeras pal o formalo slobodipe thaj e konstitucionalo čačimata. Vakeras pal o šajpe te kerel pes jekh but lačhi baza vaš amaro slobodipe te godisaras, te das duma thaj te keras bukja. O slobodipe našti te ovel samo andar o maj baxtale. I Bulgaria trebal te agorisarel peski godisardi kampania vaš kulturalo, religioso, socioekonomikani thaj politikani marginalizacija thaj ekskluzia amare manušengi. Pal amende i Bulgaria šaj te ovel slobodo, samo kana o stato kerel jekh kadro pakivalo te šaj te godisarel pes palem le zoraki balanca thaj te paruvas amari pakiv.
Naj godjaver pala i Bulgaria te mukel maj but andar amare manuša te na-i len thana butjake; dživen ande čore khera; si len čhave ande bilačhe segregisarde škole; si viktime katar o abuzo le policijako thaj dine avri andar e khera pe zor; dživen jekh sistemikano rasismo, bari xoli thaj violenca kaj anel merimaske incidenturja. Naj godjaver pala i Bulgaria jekh realiteto ande saveste amaro them nakhel andar fundamentalo problemurja kaj na-i kontrolo pal e publikane decizije kaj dikhen amare manušen. Naj godjaver pala i Bulgaria jekh realiteto ande saveste si kompetitivo alosarimata, ama na-i but surprize pal o partido kaj si te lel i zor. Vaš maj but andar amare manuša i politika aresli jekh biprindžardo fenomeno. Amen savore nashti te xakjaras jekh realiteto ande saveste e manuša dživen policijake abuzurja, lokalo dominanto oligarhurja, statoski birokracija kaj na-i kompetento thaj na xal lan i gridža, jekh džusticija koruptisardi thaj biakcesibilo, jekh šerutni statoski elita kaj na-i lan respekto thaj na del sama pe khanikaste, samo pal pende. Naj godjaver pala i Bulgaria te xakjarol jekh realiteto ande saveste e nevenazistikane grupe thaj e paramilitarurja ande uniforme kontrolisaren amare komunitete thaj e lokalo autoriteturja vazden zidurja te izolisaren thaj te den rigate amare komunitete thaj te den pe zor amare manušen avri andar e khera te na oven ando publikano dikhipe thaj te thon len ande toksiko thana.
Ama si godjaver pala i Bulgaria te prindžarel kaj amaro numero, amare terne, bukjar ne, antreprenorja thaj amare alosarne si but vašno andar amaro avutnipe, vaš le Bulgariako avutnipe thaj o avutnipe le Evropako. Sam maj zorale ande džanimata. O numero le romane studenturjengo ko universiteturja thaj kodolengo kaj agorisarde, e džurnalisturja, e xramosarne, civilo bukjarne, doktorja thaj sikljarne, barilo ande palutne 2 dekade. Paš kado, amare komunitete si len šajpe te paruven e khelimata. Pal o akanutno reprezentacijako sistemo le Bulgariako, te sas te alosaras savore e kandidaturja jekhe partidoske, vaj vaš jekh partido kaj si maj but romano si amen šansa te paruvas o voto ando nacionalo kidipe thaj jekhvar kadalasa si te araesas jekh politikano subijekto kaj našti našes lestar ando keripe le themeske guvernosko. Sa kadja, si amen jekh bari alosarimaski zor ande but municipaliteturja thaj gava kaj i politikani zor si vašno kana del pes duma pal e fundametalo čačimata thaj oportuniteturja thaj kana den pes publikane thana butjake thaj kontrakturja.
Maj but, i Bulgaria nakhel andar phare demografikane thaj ekonomikane problemurja vaš o avutnipe. Sa kadalenca, amen gndisara kaj i Bulgaria si godjaver te prindžarel o fakto ke sam o maj terno thaj o maj sigo demografikano segmento andar o them. Ame sam but vašno vaš o ekonomikano avutnipe le Bulgariako, lindos samate o ekonomikano barjaripe, maj but mangimata vaš bukjarne thaj i populacia kaj phurili. Amari ekonomikani ekskluzia kerel but love thaj anel lovenge xasarimata ando budžeto le satosko kaj aresen ke bilionurja euro thaj pokinimata ke socialo asistenca. Amari zor thaj šajpe si e korkoro surse pakivake te paruvas amaro avutnipe thaj te anas mištipe savore bugarjenge.
Vi ame sar roma nakhas andar e maj kritikane pučimata. Mangas te ovas slobodo? Mangas te ovas slobodo ande amare ile thaj gogja te šaj phenas ke sam barikane ke sam roma? Mangas te ovas slobodo katar e žanžira le darake thaj e ladžaveske? Mangas te ovas slobodo thaj te anas respekto amare phurenge thaj puranenge save sas robja, marde, sterilizime thaj mudarde, ama marde pes parpale ande savore šajutne pačjake modurja vaj si bisteras lesn? Mangas te ovas slobodo te respektisaras lengo xasaripe, te sikavas ke sam i maj bari bulgarikani minoriteta? Avilo o timpo te phenas kaj sam slobodo. Avilo o timpo te das tele e žanžira amare ilendar thaj godjendar. Avilo o timpo te sobodisaras amare čhaven te šaj te oven barikane vaš soste sam. Avilo o timpo te respektisaras amare phuren thaj puranen save dživisarde thaj marde pes vaš amaro slobodipe te ovas kon sam.
O avutnipe e avere generacijengo si ande amaro vast thaj ando vast amare themesko. Te kamasa te dikhas maj but roma ande amaro guverno, maj but roma sar policijake oficerurja, maj but roma sar profesorja, maj but roma sar doktorja trebul te putaras amen thaj te sikavas kon sam. Kana mangas te barjas thaj te ovel amen progreso sar komuniteta, trebul te putaras amen thaj te sikavas kon sam. Akana si i vrjama te sikavas ke na sam sklavurja, ke sam slobodo thaj ke sam maj but de sar phenen von!
Sam barikane te ovas roma ando bulgarikano manušengo ginavipe andar o berš 2021!
